oostende de haan blankenberge

pagina_titel_banner

De hele zomer lang stond bij ons alles in het teken van de strandbloementraditie. Nu het tijd wordt om het crêpepapier weer op te bergen voor volgend jaar, stellen wij graag ons krantje aan jullie voor, het sluitstuk van dit project. In deze kleine publicatie gaan we dieper in op de geschiedenis van het strandbloemenspel en documenteren we deze unieke, Belgische traditie voor de toekomst, zodat het strand nog vele jaren in bloei kan staan.

Download hier de digitale versie van ons krantje.

Zin in meer? Dan nemen we je graag mee in een digitaal strandbloemenverhaal. Kom meer te weten over:

Een duik in de geschiedenis

Via bronnenonderzoek en mondelinge getuigenissen gingen we op zoek naar de oorsprong van het strandbloemenspel.

100 jaar strandbloemen| De oorsprong

De strandbloemenwinkeltjes bestaan sinds het interbellum, maar misschien ook al langer. De eerste beelden en getuigenissen die we terugvonden, dateren van de jaren 20. Ook toen al was dit spel grondig uitgedacht. Je maakt bloemen van papier, prikt ze in een toonbank van zand, zingt een liedje om klanten te lokken en neemt – afhankelijk van de kustplaats waar je je winkeltje uitbaat – een bepaalde soort schelpen in ontvangst in ruil voor je koopwaar.

Hoe dit spel precies is ontstaan, weten we (nog) niet. Al sinds de belle époque werden papieren bloemen gebruikt als versiering bij religieuze feesten en om het interieur van huizen op te smukken.

Waarschijnlijk is er een link tussen de strandbloemen en de populaire bloemencorso’s. Naast echte bloemen gebruikte men voor de eerste bloemencorso’s van Blankenberge op het einde van de 19de eeuw ook bloemen van crêpepapier. Wie wilde meelopen in zo’n corso, moest zich helemaal met bloemen versieren. De kans bestaat dat de oorsprong van het strandbloemenspel bij de oudere traditie van de bloemencorso’s ligt.

Weet je nog? |De vertelnamiddagen

In juli en augustus 2016 organiseerden we vertelnamiddagen in ontmoetings- en woonzorgcentra in Middelkerke, Oostende, De Haan en Blankenberge. Iedereen kon er herinneringen over zijn of haar ervaringen met strandbloemen delen.

Als opwarmer kregen de aanwezigen de bekroonde kortfilm Der Kreislauf van Katrien Vermeire te zien, een vertederende film over kinderen die tijdens de vakantiemaanden aan zee de tijd verdrijven met het verkopen van zelfgemaakte strandbloemen. Benieuwd naar deze film? Klik hier om de trailer te bekijken.

Na de film volgde een gezellige babbel waarin we herinneringen ophaalden aan het strandbloemenspel. We vroegen de aanwezigen of ze tijdens hun jeugd strandbloemen maakten, hoe en waar ze dat deden, welke materialen ze daarbij gebruikten, hoe hun kraampje eruit zag en met welke schelpen ze betaalden.

We namen deze gesprekken op en transcribeerden ze (gedeeltelijk) zodat alle informatie en verhalen bewaard kunnen blijven. Sommige fragmenten kunnen we echter moeilijk volledig op papier vatten. Zo zongen de bewoners van de Strandjutter in Blankenberge uit volle borst het strandbloemenliedje. Op basis van deze opname kon een medewerker van Resonant volgende notenbalk opstellen.

Notenbalk Venez acheter au Bon Marché

Het is mee dankzij de vele getuigenissen van de bewoners van De Strandjutter (Blankenberge) en De Boarebreker (Oostende), de bezoekers van De Kerklommer (De Haan) en de bibliotheek van Middelkerke dat we ons krantje konden schrijven.

Techniek: hoe maak je een strandbloem?

Als erfgoedcel willen we de strandbloementraditie niet alleen even in de kijker zetten, maar ook levendig houden. Hiervoor organiseerden we vier workshops waarin onze vrijwilligers (groot)ouders en kinderen de kneepjes van het vak leerden.

Aan de slag! | De workshops

Tijdens onze vier workshops in Middelkerke (5 augustus), Blankenberge (7 augustus), Oostende (10 augustus) en Wenduine (15 augustus) leerde onze creatieve vrijwilligersploeg – met Resi, Sophie, Pascale, Nancy, Annelies, Nathalie, Caroline, Inge en Rita – zo’n 250 jonge en oudere enthousiastelingen uit heel Vlaanderen de kneepjes van het strandbloemenvak. Het zijn nieuwe ambassadeurs voor het kusterfgoed. Op onderstaand kaartje zie je tot waar de techniek om strandbloemen te maken zeker al verspreid is.

workshops_met_grenzen_groot_a

 

 

Het resultaat | De bloemenvelden

Tijdens de workshop maakten de deelnemers twee bloemen. Een voor zichzelf en een voor het bloemenveld in de bibliotheken van de gemeenten waar de workshops plaatsvonden. Aan de bloemen voor het bloemenveld mochten de bloemenmakers een etiketje hangen met hun naam en leeftijd. Ook de jeugddiensten van Middelkerke, Oostende, De Haan en Blankenberge werkten mee aan het project door knutselnamiddagen te organiseren met hun speelpleinwerking. Maar ook als je niet deelnam aan de workshop of naar het speelplein ging, kon je je eigen papieren bloem in de bibliotheek binnenbrengen. Hieronder zie je het resultaat.

Nog wat hulp nodig? |De handleiding

DSCF1235Kon je er niet bij zijn op op één van onze workshops? Of kan je nog een geheugensteuntje gebruiken? Bekijk dan hier ons beknopt stappenplan.

Zin om een stapje verder te gaan? Dan zijn deze publicaties zeker een aanrader:

Interieur

Hoe ziet zo’n bloemenkraampje er nu eigenlijk uit? Er zijn elementen die altijd terugkomen, maar iedereen kan zijn creativiteit de vrije loop laten gaan. Volg het stappenplan voor de basics en doe daarna je ding. Kijk ook eens naar de kraampjes en bloemen die werden ingestuurd voor ons online bloementapijt.

Tips voor een geslaagd bloemenkraampje

Bloemenkraampje

Online bloementapijt

Toch een beetje trots, stellen we aan jullie ons online bloementapijt voor met bijna 200 foto’s! Heel de zomer lang stuurden jullie massaal oude en recente strandbloemenfoto’s in via Facebook, Instagram en onze website. De twintig foto’s met het meeste aantal likes ontvingen van ons een pakketje postkaarten met hun foto. Bedankt aan alle deelnemers!

Een bijzondere strandbloemenplaats...

Tijdens haar opleiding voor ingenieur-architect aan de VUB ontwierp Jana De Borger een constructie in de vorm van een zeester om bloemenwinkeltjes onder te huisvesten op de dijk. Kan dit ontwerp werkelijkheid worden? Of blijven de kleine bloemenverkopers liever met hun voeten in het zand?

Ontwerp zeester Jana De Borger

© Jana De Borger

 

Economie

Strandbloemen koop je met schelpen. Met welke schelpen je dient te betalen, verschilt van badplaats tot badplaats en ook doorheen de tijd. Het komt erop aan om een goeie onderhandelaar te zijn: probeer een zo goed mogelijke prijs te bekomen – gebruik eventueel enkele truken van de foor – en ga naar huis met de mooiste strandbloem!

Schelpen als betaalmiddel

Bloemen kan je kopen met handjes vol schelpen of een aantal schelpen van een bepaalde soort. Met welke schelpen betaal jij? Zijn alle schelpen toegelaten in de handjes? Hieronder zie je enkele bekende schelpensoorten.

Schelpen als betaalmiddel

 

Evolutie doorheen de tijd

Door de jaren heen is er een evolutie in de betaalmiddelen. Bekijk hier de gangbare ‘munten’ in de jaren 60 en nu.
Deze evolutie kunnen we koppelen aan veranderingen in het schelpdierenbestand. Zo zijn wenteltrapjes bijna niet meer te vinden aan de Belgische kust. De algemene regel is: hoe zeldzamer de schelp, hoe meer waard.

Kan je deze kaart nog aanvullen? Laat het ons weten!

Betalen in de jaren 60

Kustlijn met schelpen jaren 60 - legende

Betalen in de 21e eeuw

Kustlijn met schelpen heden - legende

Beach flower sale: how to become a business tycoon?

Fans of Flanders, het kanaal van de vrt dat België promoot in het buitenland, zette in de zomer van 2017 de unieke Belgische strandbloementraditie in de kijker. Ze vroegen ook onze expertise in verband met de geschiedenis van deze populaire traditie.

Het filmpje kun je hier bekijken!

Papieren bloemen in het buitenland

De papieren strandbloemenwinkeltjes zijn een unieke, Belgische traditie, maar het gebruik van bloemen uit crêpepapier vind je wel overal te wereld terug. Zo worden in heel wat bloemencorso’s – van Blankenberge tot Zuid-Afrika – naast echte bloemen ook papieren bloemen gebruikt. Papieren bloemen zijn bovendien vaak belangrijke symbolen tijdens religieuze feesten en dodenherdenkingen. En zelfs in je interieur kunnen ze van pas komen, want deze bloemen vergaan immers niet!

Tutorial: flowers that fade not

Bekijk hieronder de tutorialFlowers that fade not’ uit 1922 die je toont hoe je zo’n papieren bloem volgens de regels van de kunst vervaardigt.

 

Strandbloemen op papier

Papieren bloemen vind je niet alleen op het strand, maar ook in de literatuur. Ze zijn soms een inspiratiebron voor gedichten, kortverhalen, blogs, of ze maken deel uit van een roman.

 

Een gedicht door Mark Van Tongele

Sopraan schoon op het strand

etaleert mijn dochtertje papieren

bloemen. Natuurlijk vind ik ze

de allermooiste van het land.

‘Pas jij op mijn winkel, papa?’

Voor ik ja kan zeggen huppelt

zij met een emmer schelpen

naar de concurrentie van crêpe.

Lichtzijdig als haar moeder

weet zij me te versieren.

Herinneringen rekenen af.

De zee rinkelt als wisselgeld.

Gedichten, Mark Van Tongele, p. 179

Een fragment uit Afteljaren door Riet Vanloo

Afteljaren door Riet vanloo“Op het strand hebben we een eigen cabine, een houten huisje waar onze strandstoelen en speelgoed in opgeborgen zijn. Als we gaan baden, kunnen we ons daar omkleden. We hoeven nooit van het strand weg te gaan, tenzij om te eten en nu en dan even naar het toilet. Ook mama heeft er haar bezigheid. Ze installeert zich in haar ligstoel, neemt de doos met crêpepapier in diverse kleuren, stokjes, ijzerdraad en schaar, en begint bloemen te maken die we uitstallen op de rand van onze winkel en voor grote strandschelpen – we noemen ze coquillages – verkopen. Na stormweer, bij eb kunnen we dicht bij het water nieuwe, grote strandschelpen vinden en onze voorraad aanvullen. Onze winkel is een grote put met een platgeslagen, mooi versierde rand, en een paar zitjes erin uitgedolven. We kunnen er zeker met drie zitten, terwijl de anderen op zoek gaan naar concurrerende bloemenstandjes om er iets te kopen. Mama maakt niet alleen bloemen in verschillende vormen en kleuren, maar ook poppetjes. Die zijn veel meer waard. Bloemen verhandelen is dé bezigheid van de meeste kinderen op het strand in Middelkerke, een spel dat we urenlang volhouden, ook bij grote hitte. Het warme zand verbrandt onze voetzolen bij het lopen, maar het kan ons niet deren. Als de ijscoman voorbijkomt, krijgen we een ijsje en nu en dan gaan we even pootjebaden, maar altijd moet er iemand onze winkel in het oog houden, tot we rond zessen naar het hotel terugkeren voor het bad en het avondeten.”

Afteljaren, Riet Vanloo, p. 75

De herinneringen van Katrien Vervaele

Cover_boek_VervaeleK

Een anjelier van papier

Katrien Vervaele schreef een volledig kinderboek over strandbloemen getiteld ‘Een anjelier van papier.’ Het boek maakt deel uit van reeks ‘Verrekijker‘.

Herinneringen…

Daarnaast schreef ze ook op treffende wijze haar herinneringen aan het strandbloemenspel neer.

Ik ben 60 jaar; mijn herinneringen aan strandbloemen dateren dus van zo’n goeie 50 jaar terug.

Ik ben geboren op 9 april 54 in De Haan (Coq-sur-mer lag toentertijd beter in de mond), mijn ouders hadden een slagerij (pardon: boucherie/charcuterie) en dus veel werk. Er was een meisje van een jaar of 17/18 (Thérèse) die in de zomermaanden dag in dag uit op mij paste en zowat dagelijks met mij naar de duinen en het strand ging.

Natuurlijk was daar ook de bloemenverkoop bij…

Zelf was ik nogal jongensachtig en had weinig oog voor bloemen, maar toch deed ik er te gepaste tijd aan mee. Af en toe schepte ik een put, maakte een verhoogje in zand rond de put voor de bloemen en een zitje in de put om te gaan zitten, wachtend op klanten. Mijn zus die 4 jaar jonger was, had meer interesse in commerciële activiteiten, dus liet ik haar meestal de bloemenwinkel doen.

Onze bloemen werden gemaakt door mijn grootmoeder, memée, di bij ons thuis inwoonde. Ze maakte korte bloempjes met gesnipperde blaadjes, wat grotere met bloembladen die ze met een schaar wat liet omkrullen en ook van die lange slanke. Kunstig was ook hoe ze aan één steel verschillende bloemen bevestigde, dat waren dan een soort gladiolen.

Crêpepapier in heel wat verschillende kleuren lag dus ’s zomers regelmatig op mijn grootmoeders keukentafel. En houtjes stokjes en van dat dunne metaaldraad.

Interessant was ook wel om te gaan kijken wat andere winkels in de aanbieding hadden. Wat ik me herinner van bloemen te gaan kopen, was dat er vaak van die verslenste, verslokerde  exemplaren bij stonden waarvoor veel teveel gevraagd werd. Ik vond dat –toen al- niet kunnen.

Het betaalmiddel? Je ging schelpen rapen in een emmer. Om het even welke schelpen waren dat. De munt was een ‘pwanjee’, van het Frans ‘poignée’ (sorry voor de vele Franse termen) – een handje dus. Maar je moest wel scheppen met beide handen samen. Of je nu kleine handjes of grote had, dat deed er niet toe, je handen moesten wel mooi gevuld zijn. De kunst was om te doen alsof je handen boordevol schelpen zaten, terwijl je probeerde toch niet al te veel schelpen in je handen te hebben. Maar dat werd door iedereen secuur in de gaten gehouden.

Terwijl je aan het betalen was, werd aan beide kanten luidop geteld: één pwanjee, twee pwanjees, drie pwanjees…

Ik herinner me nu ineens dat er ooit een bloemenverkoopster wel 12 (twaalf) pwanjees vroeg voor een grote, maar niet zo mooie bloem.

Goh, schrijvenderwijs komen hier zoveel herinneringen boven.

En… ere wie ere toekomt: de oude mevrouw (met stuk combinaison uit de rok) is mijn grootmoeder, mijn memée, die zo goed bloemen maken kon…

Katrien_vervaele_grootmoeder

Katrien vervaele

Een mijmering van Vivane Huygebaert

‘Zie je hen nog?’

Ja, ik zie hen nog, Line en Lewis, een kleine meisje met haar neefje. Negen en zeven zijn ze en ik sta hoog op mijn tippen om hen te volgen als ze druk taterend tussen de zonnebaders laveren. Tussen parasols, zetels, krioelende toeristen en spelende kinderen. Met hun emmertje vol schelpen, van bloemenwinkel naar bloemenwinkel.

Wie zijn wij geworden?

Die zacht grijzende man op het strandlaken, turend door zijn oogluiken naar de zee halfweg en een restje strandbloemen dichterbij, bezorgd dat onze kleine kinderen verloren zouden lopen.

Ik ben hen ondertussen achterna gelopen op veilige maar ongeziene afstand. Want ‘zij zijn al groot en zullen ons zeker weer terug vinden onder de rode parasol’.

Maar ik zie overal rood: veel parasols, handdoeken, vlaggen, T-shirts.

Ben ik niet dat meisje in het blauwe badpakje? Over en weer lopend van de cabine naar haar bloemenwinkeltje. In haar zandput achterom kijkend naar haar moeder, krevelend van plezier, telkens ze een bloem verkocht had. Fijn gebonden bloemen want mijn moeder gebruikte ’s zomers haar stikzijde om bloemen te binden en niet om kleedjes en jasjes te stikken.

Ben ik niet die jonge moeder met drie kleine meisjes? Met te weinig tijd om de uitverkochte voorraad bloemen tijdig aan te vullen en die dan vlugvlug Marquisette poppetjes gebruikte als bloemenhartjes. Decoratieve poppetjes die ze de rest van de dag op kinderijsjes zette in haar ijspaleis. De emmertjes vol zand en schelpen werden ’s avonds in de grote keuken gezet, op voldoende afstand van room- en deegpotten. Dat zou nu nog moeilijk kunnen bedenkt ze, met de strenge HACCP-normen.

De kinderen vinden ons inderdaad probleemloos terug en merken niet dat ik hen geen seconde uit het oog verloren heb.

De emmertjes zijn leeg, ze vullen hun etalage met gekochte bloemen en nog voor ze de prijzen kunnen afspreken, zitten al drie vriendinnetjes te glunderen naar een felroze bloem op een lange steel met veel groene blaadjes.

En ook naar Lewis zo blijkt, want hij zit gekke bekken te trekken en ogen te rollen. De minimensjes giechelen ongeremd.

‘Oma, wat is acht in het Frans?’

Huit is veel te veel volgens Lewis die de meisjes wil plezieren met een bloem voor cinq handjes.  Maar Line wijst hem terecht. Ze hebben de bloem gekocht voor zes handjes, dus … besluit ze en steekt haar handjes veelbetekenend in de lucht. Je kunt nooit rijk worden als je verkoopt met verlies. Mooie oogjes ten spijt.

Tellen, winst maken, Frans of Engels, gebarentaal, onderhandelen met de klanten, onderling overleggen. Het hoort allemaal bij dat zandwinkeltje met crêpepapieren bloemen in de etalage.

Tevreden stappen ze later voor ons uit naar huis. Hun kleine zandvoetjes in sandalen, gebruind en nagenietend. Hun emmertjes vol schelpen en met een uitgekozen bloem voor de mama’s.

Vivane Huygebaert, zomer 2014.

Visit Us On FacebookVisit Us On YoutubeVisit Us On Instagram