Is schelpengeld meer of minder waard deze zomer?
Op zondag 14 maart 2021 vindt de 4de Grote Schelpenteldag plaats. Iedereen kan aan de kust schelpen gaan tellen om het onderzoek vooruit te helpen naar het voorkomen van deze zeedieren, de biodiversiteit en de aanwezigheid van exoten. Maar wist je dat de biodiversiteit ook invloed heeft op het schelpen als betaalmiddel?
Elk jaar opnieuw gebeurt er op het strand tijdens de zomermaanden iets heel bijzonders. Op eens verschijnen er, uit het niets, talloze bloemenkraampjes. Hun koopwaar? Zelfgemaakte strandbloemen van papier. De winkeliers zijn steevast kinderen die bloemen kopen en verkopen tegen een vast bedrag in schelpen.
Bloemen worden doorgaans betaald met een handvol schelpen. Of met een exact aantal schelpen van een specifieke soort. De dubbele handjes met een mengeling van verschillende schelpen werden vroeger poignéé (Frans voor ‘een handvol’) of, verbasterd, een panier (Frans voor ‘mandje’) genoemd. Ook de term ‘polleke’ duikt op. Tegenwoordig is ‘handje’ de geijkte term voor deze manier van betalen.
Er zijn strikte regels over het schelpengeld die van badplaats tot badplaats en doorheen de tijd kunnen veranderen. In sommige badplaatsen zoals in Blankenberge, worden al sinds het interbellum alle soorten schelpen als munt geaccepteerd. Op andere plaatsen zijn kinderen strenger. Zo zijn in Oostende en Wenduine mosselen, oesters of zwaarschelpen ten strengste verboden. Dit is niet altijd zo geweest: in de jaren ’30 werden alle schelpen nog door elkaar gebruikt. De biodiversiteit en de aanwezigheid van exoten heeft een belangrijke invloed op de prijs van de strandbloemen. Vanaf de jaren 80 kwamen de Amerikaanse ‘messen’ of zwaardscheden ook in onze wateren voor en overheerste deze invasieve familie de inheemse soorten. Deze schelpen werden vanaf dan niet meer aanvaard omdat ze zo overvloedig aanwezig waren. In De haan werd vroeger enkel met wenteltrapjes of des tourelles betaald. Vanaf de jaren 60 werden daar ook andere schelpen met uitzondering van mosselen en messen toegelaten.
Elders betaal je de fleurige strandbloemen met gepaste munt. In Knokke, het uiterste puntje van de Belgische Oostkust, wordt al decennialang enkel en alleen met zaagjes, in de volksmond couteautjes betaald. De schelpen moeten er in perfecte staat zijn. Een beetje verderop, in Heist, waren couteautjes in de jaren 50 en 60 eveneens de gangbare munt. Het vissersdorp onderscheidde zich van het mondaine Knokke. Hier werden de schelpen niet geteld, maar moest je met paniers vol couteautjes betalen. Aan de Middenkust worden vooral handjes geteld, behalve in Middelkerke, Westende en Bredene. Zo wordt in Bredene nog steeds betaald met het zeldzame wenteltrapje, hoewel deze soort tegenwoordig in de bodemfauna van de Belgische kust zo goed als niet meer voorkomt. Op het strand van Westende en Middelkerke kon je tot in de jaren 70 strandbloemen kopen met grote strandschelpen en wenteltrapjes. Alleen schelpen in perfecte staat werden aanvaard.
De wisselkoers van de schelpen en welke schelpen aanvaard worden evolueert steeds en kan dus elk jaar veranderen afhankelijk van de eisen van de strandbloemverkopers. Schelpen zijn kostbaar. De bedoeling is dan ook om zo weinig mogelijk te betalen voor je bloem. Hier zijn kinderen bedreven in. Er zijn zelfs enkele bekende handigheden. Maar… laat je niet vangen!
- Als je een bloem aankoopt, zorg er dan voor dat het kind met de kleinste handen betaalt. Is het jouw beurt om schelpen te ontvangen? Laat dan een van de oudere kinderen, die met de grootste handen, dit doen.
- Je moet steeds scheppen met beide handen, daar kun je niet onderuit. Doe alsof je handen vol schelpen zitten, terwijl je toch niet al te veel schelpen opschept. Opgelet: de omstaanders houden de transacties zorgvuldig in de gaten. Een variant op deze truc is een handje gedeeltelijk met schelpjes en gedeeltelijk met zand vullen. Ook hier wordt streng op toegezien.
- Tel je de schelpen? Toon dan nooit je volledige voorraad schelpen wanneer je op koopjesjacht bent. Steek je kostbaarste schelpen in een potje en bewaar je voorraad op een veilige plek. Als verkopers zien hoe rijk je bent, drijven ze de prijs snel op.
De zeldzaamheid van schelpen heeft een invloed op de waarde ervan. Hoe zeldzamer de schelp, hoe waardevoller. Neem dus alvast een vlucht vooruit en doe mee aan de grote schelpenteldag. Zo zal je al kunnen voorspellen met welke schelpen je de meeste bloemen zal kunnen kopen deze zomer. Ontdek hier hoe je deelneemt aan de Grote Schelpenteldag!
De traditie om strandbloemen te maken en te verkopen werd officieel erkend als immaterieel erfgoed. Wil je meer weten over deze traditie?
Neem een kijkje op ons digitaal strandbloemenverhaal.
foto bovenaan: Katrien Vervaele
